Amoniac là một loại khí khá quen thuộc. Tuy nhiên, loại khí có mùi khó chịu này được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực và cũng là chất gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe thì không phải ai cũng rõ.
Công thức hóa học của amoniac
Amoniac có công thức hóa học NH3 – nó là một hợp chất hữu cơ. Thường ở thể khí, nhẹ hơn không khí nên tốc độ khuếch tán khá nhanh.
Có mùi đặc trưng giống mùi mồ hôi hoặc nước tiểu, hoặc một số loại phô mai có mùi tương tự.
Về tính chất hóa học:
- Là cơ bản, nó chuyển sang màu xanh hướng dương, dung dịch phenoltalein không màu chuyển sang màu hồng.
- Tính khử không bền nhiệt, tan trong nước
- Dễ dàng kết hợp với ion kim loại tạo thành ion phức, phản ứng với nước tạo muối amoni.
Nguồn gốc của amoniac
NH3 có trong đất, không khí và nước. (*)
Một lượng nhỏ NH3 được tạo ra trong thận của cơ thể con người. Đây cũng là nguyên nhân khiến nước tiểu có mùi hăng đặc trưng.
NH3 cũng là sản phẩm được hình thành từ xác động vật, thực vật và chất thải sau một thời gian bị phân hủy dưới tác động của vi sinh vật. Nó chiếm hơn 2/3 tổng lượng amoniac trong môi trường.
Nó cũng có thể là kết quả của phản ứng trong tự nhiên giữa nitơ và không khí. Tuy nhiên, sản phẩm NH3 của quá trình này nhìn chung không tồn tại lâu trong môi trường và không có khả năng tích lũy sinh học.
Ứng dụng của amoniac hiện nay
Sản xuất phân bón
NH3 có chứa nitơ – loại đạm mà cây trồng cần nên trên 80% amoni lỏng được dùng để sản xuất phân bón.
Làm sản phẩm tẩy rửa
Bên cạ đó, với tính khử mạnh, khí amoniac được dùng để chế tạo các sản phẩm tẩy rửa kính, sứ, inox hay dùng để tẩy rửa lò nướng, ngâm dụng cụ để làm sạch bụi bẩn,…
Ngoài ra Amoniac còn được sử dụng trong bảo quản thực phẩm (thịt bò) hay trong công nghiệp dệt nhuộm, khử các chất Nox và Sox trong khí thải do quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch gây ra. NH3 còn được dùng trong chế biến gỗ, làm cho màu sắc đậm và đẹp hơn, v.v.
Thông tin cảnh báo về Amoniac
Chúng tồn tại trong không khí, nước và đất. NH3 tương tác với độ ẩm của da, mắt, khoang miệng và đường hô hấp để tạo thành amoni hydroxit NH4OH. Amoni hydroxit gây hoại tử mô do phá vỡ lipid màng tế bào (xà phòng hóa) dẫn đến phá hủy tế bào. Khi các protein của tế bào bị phá vỡ, nước được chiết xuất, dẫn đến phản ứng viêm gây tổn thương thêm. Tiếp xúc với da, mắt, cổ họng và phổi có thể gây kích ứng và trong trường hợp nghiêm trọng có thể xảy ra bỏng.
Hơn nữa, NH3 còn là một phế phẩm, được vận chuyển đến gan để chuyển hóa thành urê và glutamine. Tuy nhiên, nếu xảy ra sự cố, khí có thể tích tụ trong não, gây tổn thương não và gan.
Ô nhiễm không khí
Ô nhiễm vùng chăn nuôi
Trước đây, việc chăn thả thường diễn ra ở nông thôn khiến quá trình phân hủy chất thải tập trung không thể thực hiện được. Dẫn đến ô nhiễm không khí. Hiện tình trạng này đã giảm bớt nhờ ý thức của người dân. Với mô hình VAC, anh đã góp phần làm cho vùng quê xanh sạch đẹp hơn.
Những nguy hiểm tiềm ẩn trong quá trình sử dụng
Để đưa vào sản xuất, khí NH3 sẽ được nén ở thể lỏng. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với không khí, chúng nhanh chóng chuyển sang dạng hơi. Điều này gây ra lượng khí amoniac cao bất thường. Nguy hiểm, trạng thái say từ tỉnh đến hôn mê rất ngắn. Một người vừa nhận thấy mắt bốc cháy có thể ngay lập tức rơi vào trạng thái hôn mê.
Thực tế đã có nhiều vụ tai nạn trong quá trình vận chuyển, sang chiết dung dịch amoniac
Ngày 10/10/2017, xảy ra sự cố rò rỉ khí NH3 tại cơ sở sang chiết khí amoniac do Công ty TNHH Vĩnh Lộc làm chủ đầu tư. 4 người ngất xỉu, nôn ra máu phải nhập viện. Gia súc, gia cầm chết hàng loạt, lá cây cháy sém.
Ô nhiễm nguồn nước
Amoni không tồn tại thô trong nước. Chúng được chuyển hóa thành nitrit. Nitrit trong nước ảnh hưởng đến enzym của thịt làm cản trở quá trình chuyển màu của thịt. Khiến thịt chín hoàn toàn nhưng vẫn có màu của thịt sống.
Ngoài ra, nồng độ trên 20 mg/l sẽ khiến nước uống có mùi khó chịu.
Ô nhiễm nước do sự hiện diện của amoni từ chất thải động vật không gây ra tác động ngay lập tức. Nhưng về lâu dài có thể biến chất thành chất gây ung thư và các bệnh nguy hiểm khác. Amoni rất dễ tạo thành nitrat (NO2-), nitrit (NO3-). Ở động vật, nitrit và nitrat có thể chuyển hóa thành N – nitroso – là tiền chất gây ung thư. Thậm chí nhiễm amoni còn nguy hiểm hơn nhiễm asen vì chất mới hình thành rất độc và khó xử lý.
Một số phương pháp dùng để khử amoni trong nước sinh hoạt:
- Phương pháp clo hóa nước điểm đột biến
- phương pháp thông hơi
- phương pháp trao đổi ion
- phương pháp sinh học
Tuy nhiên, các phương pháp này thường phục vụ cho các hệ thống nước lớn. Đối với các hộ gia đình, sử dụng hệ thống lọc nước là lựa chọn tối ưu hơn, vừa có khả năng lọc amoni vừa đảm bảo chất lượng nước không còn các chất ô nhiễm khác như florua , chì, selen,…
